Nowa samoświadomość

Nowa samoświadomość

Silne kobiety podbijają świat

Wspaniałe osiągnięcia pisarek, kompozytorek, malarek i wielu innych kobiet zawstydzają tych wszystkich, którzy odmawiali lub nadal omawiają płci pięknej zdolności do myślenia abstrakcyjnego i dokonań artystycznych. Wciąż jeszcze oczywiste i niewidzialne bariery utrudniają kobietom karierę i życie. Emancypacja poczyniła ogromne postępy, ale nadal pozostaje dużo to zrobienia!

Maria Lassnig

artystka (1919–2014)

Maria Lassnig pierwszych ważnych impulsów dostarczyła sztukom plastycznym swoim malarstwem, w którym daje wyraz „ciału świadomemu siebie i swoich odczuć”. W 1980 roku razem z VALIE EXPORT reprezentowała Austrię na Biennale w Wenecji. W tym samym roku na Uniwersytecie Sztuki Stosowanej w Wiedniu jako pierwsza kobieta w krajach języka niemieckiego objęła katedrę malarstwa. W 1982 roku artystka o bezspornym już wpływie na światową sztukę założyła w swojej klasie mistrzowskiej jedyną w Austrii pracownię filmu animowanego. Jako pierwsza kobieta została też wyróżniona Wielką Austriacką Nagrodą Państwową za osiągnięcia w dziedzinie sztuk plastycznych. W 2013 roku na Biennale w Wenecji Maria Lassnig otrzymała Złotego Lwa za całokształt twór-czości. Dziewięćdziesięciotrzyletnia malarka była ogromnie uszczęśliwiona, ale już zbyt słaba, by nagrodę odebrać osobiście.

Freda Meissner-Blau

ekolożka i polityk (1927–2015))

Freda Meissner-Blau stała się ważną postacią w Austrii dzięki swojemu zaangażowaniu w inicjatywy obywatelskie. Zdecydowanie przyczyniła się do tego, że dzięki referendum przeprowadzonemu w 1978 roku udało się niemal w ostatniej chwili nie dopuścić do uruchomienia zbudowanej już elektrowni atomowej w Zwentendorfie. Odwaga Meissner-Blau i jej głębokie przekonanie o słuszności protestu przeciwko budowie elektrowni wodnej w Hainburgu odegrały też ogromną rolę w okupacji łęgów naddunajskich. Na austriackiej scenie politycznej pojawiła się oficjalnie w 1986 roku jako współzałożycielka austriackiej Partii Zielonych i jej kandydatka na urząd prezydenta federalnego. Otrzymała wprawdzie tylko 5,5 procent głosów, ale potem została czołową kandydatką Zielonych w wyborach do austriackiej Rady Narodowej. Młodej partii już przy pierwszej próbie udało się wejść do parlamentu. Meissner-Blau jako pierwsza kobieta została przewodniczącą klubu parlamentarnego. Po wycofaniu się z polityki pracowała dla międzynarodowych gremiów, pisała książki i wygłaszała liczne odczyty. Swoich troje dzieci wychowywała przeważnie sama.

Maria Schaumayer

ekonomistka i polityk (1931–2013))

Maria Schaumayer w latach 1990–1995 pełniła funkcję prezesa Austriackiego Banku Narodowego jako pierwsza kobieta na świecie, która stanęła na czele narodowego banku emisyjnego. Opowiadała się za przystąpieniem Austrii do Unii Europejskiej i odegrała też istotną rolę w przygotowaniu europejskiej re-formy walutowej. Byłej wiedeńskiej radczyni miejskiej z ra-mienia ÖVP rząd powierzył zadanie wypłacenia odszkodowań 150 tysiącom przymusowych robotników z czasów reżimu narodowosocjalistycznego. Z wielką zręcznością doprowadziła do końca międzynarodowe negocjacje w tej tak ważnej sprawie w historii Austrii. Schaumayer nie tylko własnym przykładem wspierała austriackie kobiety w ich karierze. W jednym z wywiadów podkreśliła, jak bardzo ważne jest uświadomienie społeczeństwu, że szklane sufity istnieją – po to, by je rozbijać. Ona sama pełniła przy tym funkcję lodołamacza. W 1991 roku powołała do życia Fundację Promowania Kobiet w Gospodarce i Nauce. W 2006 roku jako pierwsza kobieta została członkiem honorowym Austriackiej Akademii Nauk.

Valie Export

artystka (*1940)

VALIE EXPORT (właśc. Waltraud Lehner) wyrobiła sobie nazwisko jako artystka performatywna w późnych latach sześćdziesiątych i wczesnych siedemdziesiątych. Sławę przyniosło jej „kino dotykowe” (Tapp- und Tastkino) – akcja, którą po raz pierwszy przeprowadziła w ramach 1. Europejskiego Spotkania Niezależnych Twórców Filmowych w 1968 roku w Monachium. Przez otwory w blaszanej skrzynce zawieszonej na górnej połowie tułowia pozwalała przechodniom na ulicy przez dwanaście sekund dotykać swoich piersi. Maksymalnie przybliżając kino ludziom, kazała im się zastanowić nad przedstawianiem kobiet na filmach. Zdemaskowała medium, które faktyczną swobodę seksualną tylko udawało, a wzbraniało prawdziwego seksualnego doświadczenia. Od tamtej pory artystka intermedialna i performatywna VALIE EXPORT prezentuje międzynarodowe wystawy, uczestniczy w festiwalach filmowych i wideo. W 2015 roku powstało w Linzu VALIE EXPORT Center – międzynarodowa placówka badawcza sztuki intermedialnej i performatywnej.

Elfriede Jelinek

pisarka (*1946)

W 2004 roku Elfriede Jelinek jako pierwsza Austriaczka otrzymała Literacką Nagrodę Nobla – za „muzyczną rzekę głosów i kontrgłosów w powieściach i dramatach, które z jedyną w swoim rodzaju lingwistyczną pasją obnażają absurdalność i opresyjną siłę społecznych stereotypów”. Jelinek pisze powieści, eseje i sztuki teatralne, ale od czasu Nagrody Nobla większość swoich utworów publikuje wyłącznie na stronie internetowej. Uważa, że jako literatka jest narażona na niestosowności, jakie jej kolegom literatom zostają oszczędzone. W dalszym ciągu na przykład jej słynna powieść Pianistka bywa odczytywana mocno biografistycznie, co stoi na przeszkodzie pogłębionej recepcji utworu. Jelinek ze swoją osławioną prowokacyjnością rozrywa językowe i społeczne klisze, bezlitośnie demaskując budowane na dyskryminacji i niesprawiedliwości relacje między klasami społecznymi i między płciami. Nieustannie występuje publicznie przeciwko ksenofobii i przemocy. W sztuce Podopieczni wykorzystała motywy z tragedii Ajschylosa Błagalnice, aby ukazać sytuację ludzi ubiegających się o azyl w Europie, w której prawa człowieka powinny przysługiwać wszystkim.

Olga Neuwirth

kompozytorka (*1968))

Olga Neuwirth dowiodła poważnej artystycznej kreatywności w dziedzinie muzyki – formie sztuki, tradycyjnie starającej się zredukować kobiety do roli odtwórczyń. A jednak cały muzyczny świat – jak dawniej zdominowany przez mężczyzn, zwłaszcza jeśli chodzi o profesury, stypendia i wysoko dotowane nagrody zapewniające byt – wysoko ceni ją samą i jej utwory. Ta współczesna kompozytorka już w wieku zaledwie 22 lat zyskała międzynarodową popularność dzięki minioperom do tekstów Elfriede Jelinek. Przyjaźń, jaka się zawiązała między kompozytorką a pisarką, inspirowała je obie, dając asumpt do wielu wspólnych projektów. Po osobistych wypowiedziach można poznać podobną postawę duchową obu artystek. Neuwirth życzyłaby sobie słuchaczy, którzy myślą poważnie i samodzielnie, w muzyce „rozumieją to, do czego nawykli, przezwyciężają to, co w niej przeważa, i docierają do tego, co nieznane”. W 2010 roku Olga Neuwirth jako pierwsza kobieta otrzymała Wielką Austriacką Nagrodę Państwową w kategorii muzyki.